Conrad Gessner
Historiae animalium liber III qui est de Avium natura - 1555
De Pullis Gallinaceis
transcribed by Fernando Civardi - translated by Elio Corti
The navigator's option display -> character -> medium is recommended
[459] F. et G. |
F & G |
De
iis quae circa salubritatem pullorum gallinaceorum, et apparatum ad
cibum et remedia considerantur, abunde dictum est in Gallinacei
historia. |
In
the search about the gallinaceous genus it has been abundantly spoken on
those things concerning the health of the chicks of hen, as well as how
the food and the medicines must be prepared. |
H. |
H |
a.
Pullus
generale vocabulum est omnium alitum: et quadruped<i>um etiam
quorundam foetus pulli dicuntur, ut equi et asini, unde pullini dentes,
Grapaldus. Pullos dicimus parvos foetus quorumcunque animalium, sed
praecipue avium: et inter eas gallinarum praecipue per excellentiam. Sed
iumentorum quoque, ut Graeci πῶλον,
nos füle. Ranae
pullos Horatius dixit[1],
de apibus novellis Columella. Quia tu gallinae filius albae, Nos viles
pulli nati inf{o}elicibus ovis, Iuvenalis[2].
Quinetiam arborum atque plantarum pullos dicimus, ut Plinius[3],
unde verba pullulare, pullescere, pullulascere. Pullatio, foetura
pullorum, Columellae[4].
Pullities ipsa pullatio vel pulli ipsi: qua voce idem utitur de turture,
anseribus et apibus. Georg. Alexandrinus in priscarum vocum enarratione,
pullicium, (pulliciem legendum arbitror) interpretatur foeturam pullorum
e Varronis lib. 3.[5] Pullinus, quod est pulli.
unde pullini dentes, quos primum equi faciunt. Pullarius, qui pullorum
curam habet. et qui e pastu pullorum captat auspicia, ut in Gallo h.
ostendimus[6]. |
a.
Chick is a term generally used for all the birds: and also the newborns
of some quadrupeds are said pulli - babies or colts, as horses
and donkeys, whence pullini teeth . milk teeth, Francesco Mario
Grapaldi. We call pulli the offspring of whatever animal, but
above all of the birds: and among them for excellence above all of the
hens. But also of burden beasts, as Greeks pôlon - colt / filly,
so we say füle. Horace said pulli of the frog,
Columella
told it for the young bees. Because you are child of a white hen, we are
worthless chicks hatched from unlucky eggs, Juvenal. In truth we say pulli
- tillers - of the trees and of the plants as Pliny, from which the
verbs pullulare, pullescere, pullulascere - to bud. Pullatio
- brooding - for the incubation of the chicks, in Columella. Pullities
means the brooding in itself or the chicks: we use this term evenly for
turtle dove, geese and bees. Giorgio Merula in Enarrationes vocum
priscarum interprets pullicium (I think it must be read pulliciem)
as the offspring of the chickens inferring it from the 3rd
book of De re rustica by Varro. Pullinus means what is of
the chick. From which pullini teeth - milk teeth, those the
horses utter for the first time. Pullarius - the poulterer, he
who takes care of the chickens. As well as - the keeper of the holy
chickens - he who draws the omens from the manner the chickens are
eating, as we explained in the paragraph h of the Cock. |
¶ c.
Alulen, id est cibus pullorum, Vetus Glossographus Avicennae.
Insipere, farinam iacere pultis, (lego pullis.) Unde dissipare, obsipare,
ut cum rustici dicunt, Obsipa pullis escam, Festus[7]. |
¶
c. Alulen, that is the food of the chickens, the ancient glossographer
of Avicenna. To throw inside, to throw the flour to pultis (I
correct with pullis). From which to dissipate, to throw, as when
the farmers say: Throw the food to the chickens, Festus. |
¶
h. C. Claudio, M. Perpenna coss.
pullus gallinaceus quadrupes natus, Iulius Obsequens[8].
Vide supra in Gallina b. ¶ De auguriis vel auspiciis e pullis, leges in
Gallo h. Adversus
grandines olim agnum aut pullum immolabant, Caelius Calcagninus in libro
de re nautica. |
¶
In the consulship of Caius Claudius and Marcus Perpenna a gallinaceous
chick was born with four legs, Julius Obsequens. See before in the
paragraph b of the Hen. ¶ About the prophecies or the auspices inferred
from chickens you can read in the paragraph h of the Cock. In the past
against the hailstorms they immolated a lamb or a chicken, Celio
Calcagnini in the treatise De re nautica. |
[1] Sermones - Satire -
II 3,314-317: Absentis ranae pullis vituli pede pressis | unus ubi effugit,
matri denarrat, ut ingens| belua cognatos eliserit: illa rogare, | quantane?
Num tantum, sufflans se, magna fuisset?
[2] Satira XIII 141-142.
[3] Naturalis historia
XXVII,131: Circa Ariminum nota est
herba quam reseda vocant. Discutit collectiones inflammationesque omnes. Qui
curant ea, addunt haec verba: Reseda, morbos reseda; scisne, scisne, quis
hic pullus egerit radices? Nec caput nec pedes habeat. haec ter dicunt
totiensque despuunt.
[4]
De re rustica VIII,5,9:
Plerique tamen etiam ab aestivo solstitio non putant bonam pullationem, quod
ab eo tempore, etiam si facile educationem habent, iustum tamen non capiunt
incrementum.
[5] Nei testi di Varrone a mia
disposizione sia pullicium che pulliciem sono introvabili. In
Enarrationes vocum priscarum di Merula (apud Gryphium, Lugduni, 1549)
si legge addirittura publicium: Publicium
a pullis derivatur et est foetura pullorum lib. 3 Varro.
[6] De divinatione
I,35,77: Quid? Bello Punico secundo
nonne C. Flaminius, consul iterum, neglexit signa rerum futurarum magna cum
clade rei publicae? Qui exercitu lustrato cum Arretium versus castra
movisset et contra Hannibalem legiones duceret, et ipse et equus eius ante
signum Iovis Statoris sine causa repente concidit nec eam rem habuit
religioni, obiecto signo, ut peritis videbatur, ne committeret proelium.
Idem, cum tripudio auspicaretur, pullarius diem proelii committendi
differebat. Tum Flaminius ex eo quaesivit, si ne postea quidem pulli
pascerentur, quid faciendum censeret. Cum ille quiescendum respondisset,
Flaminius: "Praeclara vero auspicia, si esurientibus pullis res geri
poterit, saturis nihil geretur!" Itaque signa convelli et se sequi
iussit. Quo tempore cum signifer primi hastati signum non posset movere
loco, nec quicquam proficeretur [?] plures cum accederent, Flaminius re
nuntiata suo more neglexit. Itaque
tribus iis horis concisus exercitus atque ipse interfectus est.
[7]
De verborum significatione:
Insipere far in olam,
iacere pullis. Unde dissipare, obsipare, ut quum rustici dicunt: Obsipa
pullis escam. (Panckoucke
Éditeur, Paris, 1846) § Assente pultis in questa edizione,
diversamente da quella usata da Gessner.
[8] Impossibile trovare questa citazione nel precedente testo di Gessner. § Giulio Ossequente Liber prodigiorum, cap. 53, C. Claudio M. Perpenna coss. Bubo in aede Fortunae Equestris comprehensus inter manus expiravit. Faesulis fremitus terrae auditus. Puer ex ancilla natus sine foramine naturae qua humor emittitur. Mulier duplici natura inventa. Fax in caelo visa. Bos locuta. Examen apium in culmine privatae domus consedit. Volaterris sanguinis rivus manavit. Romae lacte pluit. Arretii duo androgyni inventi. Pullus gallinaceus quadripes natus. Fulmine pleraque icta. Supplicatio fuit. Populus Cereri et Proserpinae stipem tulit. Virgines viginti septem carmen canentes urbem lustraverunt. Maedorum in Macedonia gens provinciam cruente vastavit. [anno 662 ab Urbe condita - 92 aC]